I- Tư duy mới của Đảng ta về bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa

Như chúng ta đã biết, từ sau 1975, đặc biệt sau khi chiến tranh lạnh kết thúc, Liên Xô và các nước xã hội chủ nghĩa Đông Âu tan rã, cục diện thế giới đã có những biến đổi cực kỳ sâu sắc, phong phú, phức tạp, mau lẹ và khó lường. Đối tác, đối tượng của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của chúng ta cũng có những đặc điểm mới, biến động mới, khác trước. Cùng với quá trình đổi mới đi vào chiều sâu và phát triển toàn diện, tình hình trong nước cũng xuất hiện nhiều đặc điểm mới với cả thời cơ lớn và những thách thức gay gắt, nguy cơ mới.

Nhận thức kịp thời và sâu sắc những vấn đề trên, Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8 (Khóa IX) về “Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới” đã khẳng định một hệ thống quan điểm mới của Đảng ta về bảo vệ Tổ quốc với 6 nội dung không tách rời nhau: “Một là, bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất toàn vẹn lãnh thổ; hai là, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa; ba là, bảo vệ sự nghiệp đổi mới, công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; bốn là, bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc; năm là, bảo vệ an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội và nền văn hóa; sáu là, giữ vững ổn định chính trị và môi trường hòa bình, phát triển đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa”.

Quan niệm trên là một bước tiến mới trong tư duy lý luận của Đảng về bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, không chỉ là sự tổng kết thực tiễn quá khứ mà còn là dự báo chính xác những vấn đề của tương lai trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc.

Trước đây, tư duy về bảo vệ Tổ quốc của chúng ta thường chú trọng đến bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, chống lại sự xâm lược từ bên ngoài. Tư duy mới về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc hiện nay gắn mục tiêu trên với nhiệm vụ bảo vệ Đảng, nhân dân và bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa. Trong tình hình mới, nhằm bảo đảm vững chắc an ninh sinh tồn và an ninh phát triển của Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, Đảng ta khẳng định, không chỉ bảo vệ độc lập dân tộc, thống nhất đất nước và chủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ, bảo vệ chế độ, bảo vệ Đảng, mà còn là bảo vệ nhân dân, giữ gìn và phát huy văn hóa dân tộc, bảo vệ thành quả cách mạng; chống kẻ thù xâm lược từ bên ngoài và bọn phản động bên trong cấu kết với nhau; “diễn biến hòa bình” của chủ nghĩa đế quốc, chống “tự diễn biến” trong nội bộ ta.

Trước đây, trong điều kiện phải chiến đấu chống xâm lược, giải phóng Tổ quốc, tư duy chiến lược của chúng ta về bảo vệ Tổ quốc thiên về dùng vũ trang chống lại sự tấn công từ bên ngoài là chủ yếu. Ngày nay, trong điều kiện rất mới của quốc tế và trong nước, một mặt phải chuẩn bị đầy đủ sức mạnh vũ trang cần thiết để giữ vững hòa bình, sẵn sàng đánh thắng chiến tranh xâm lược của các thế lực thù địch trong mọi tình huống; mặt khác, tư duy mới về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc nhấn mạnh sức mạnh và các biện pháp phi vũ trang để giữ vững được độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội mà không phải tiến hành chiến tranh, ngăn chặn không để xảy ra chiến tranh, phát triển đất nước về mọi mặt theo đúng định hướng xã hội chủ nghĩa.

Về đối tượng, đối tác, tư duy bảo vệ Tổ quốc, về quốc phòng, an ninh, đối ngoại của chúng ta đã có sự phát triển, đổi mới. Chúng ta nhận thức về đối tượng và đối tác linh hoạt, uyển chuyển và biện chứng hơn; chúng ta cũng ngày càng thấy rõ vai trò quan trọng của an ninh và đối ngoại, sự cần thiết phải kết hợp chặt chẽ giữa quốc phòng với an ninh và đối ngoại trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc; giữa quốc phòng, an ninh, đối ngoại với kinh tế - tức là chúng ta nhận thức toàn diện, sâu sắc, biện chứng hơn mối quan hệ giữa xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong bối cảnh mới. Đó là một thành quả mới về lý luận bảo vệ Tổ quốc của Đảng ta.

Về quan điểm chỉ đạo bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong tình hình mới, có những nội dung đặc biệt quan trọng sau:

Thứ nhất, khẳng định lợi ích quốc gia - dân tộc, lấy việc giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển kinh tế - xã hội là lợi ích cao nhất của Tổ quốc.

Thứ hai, xác định nội lực là quyết định, ngoại lực là quan trọng. Kế thừa truyền thống giữ nước của cha ông là “khoan thư sức dân để làm kế sâu rễ bền gốc, đó là thượng sách giữ nước”, sức mạnh bên trong là nhân tố quyết định, phát triển kinh tế là trung tâm, là một trong những nhân tố quan trọng bảo vệ Tổ quốc bảo đảm an ninh, kết hợp chặt chẽ các nhiệm vụ kinh tế, quốc phòng, an ninh, đối ngoại. Đặt vấn đề an ninh trong mối quan hệ tổng thể và toàn diện, không tách rời an ninh, quốc phòng với các lĩnh vực khác.

Thứ ba, kiên trì chính sách đối ngoại hòa bình, hữu nghị rộng mở, đa dạng hóa, đa phương hóa, sẵn sàng là bạn và đối tác tin cậy của tất cả các nước.

Thứ tư, phát huy sức mạnh tổng hợp để thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc: “Sức mạnh của sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới chính là sức mạnh tổng hợp. Trong đó, sức mạnh bên trong của đất nước, sức mạnh của chế độ chính trị, sự trong sạch đội ngũ cán bộ và sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc là nhân tố quyết định”.

Sức mạnh tổng hợp của đất nước là kết quả của việc phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, phát huy mọi nguồn lực của nhân dân, không chỉ các tầng lớp nhân dân ở trong nước, mà còn có sự đóng góp của cộng đồng người Việt Nam yêu nước làm ăn sinh sống, định cư ở nước ngoài.

Để tạo nên sức mạnh tổng hợp toàn diện của đất nước, chúng ta có thể và có điều kiện thuận lợi để khai thác thế đan xen lợi ích giữa nước ta với các nước lớn và các nước trong khu vực; khai thác thế mạnh của địa - chính trị, địa - quân sự, địa - kinh tế, địa - văn hóa và mối quan hệ đa phương, đa dạng hóa trên các lĩnh vực chính trị, quân sự, kinh tế, văn hóa, đối ngoại, quốc phòng, an ninh.

Về an ninh và đối ngoại trong chiến lược bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa

Chúng ta ngày càng thấy rõ hơn vai trò quan trọng của an ninh và đối ngoại đối với quốc phòng; sự cần thiết phải kết hợp chặt chẽ giữa quốc phòng - an ninh - đối ngoại với kinh tế vì mục tiêu xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, thực hiện phương châm bảo vệ Tổ quốc từ xa.

Vai trò quan trọng của đối ngoại trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa được thể hiện ở chỗ, góp phần quan trọng vào việc giữ vững môi trường hòa bình, ổn định và thuận lợi cho xây dựng, phát triển đất nước thông qua hoạt động ngoại giao song phương và đa phương, trong đó có đấu tranh đối ngoại và thực hiện công tác biên giới, lãnh thổ. Đối ngoại góp phần đưa quan hệ của nước ta với các nước, đặc biệt là với các nước láng giềng và các nước lớn từng bước đi vào chiều sâu, ổn định, bền vững; tạo “thế” trong quan hệ giữa ta với các nước và các tổ chức trong khu vực và quốc tế, phát huy vai trò, nâng cao vị thế quốc tế của Việt Nam, tăng cường quan hệ hiểu biết, đoàn kết, hữu nghị giữa Việt Nam với các nước trong khu vực và trên thế giới nhằm mục tiêu tăng cường nội lực cho quốc phòng, an ninh. Đấu tranh đối ngoại của chúng ta phải góp phần ngăn chặn, đẩy lùi các âm mưu và hành động lợi dụng các vấn đề dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo để can thiệp vào công việc nội bộ của ta nhằm thực hiện “diễn biến hòa bình”, gây bạo loạn lật đổ của các thế lực thù địch.

Nhiệm vụ quốc phòng ngày nay không chỉ nhằm chống lại chiến tranh xâm lược, bảo vệ độc lập, toàn vẹn lãnh thổ, chủ quyền quốc gia mà còn phải gắn chặt với yêu cầu bảo vệ an ninh trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, đối ngoại, khoa học - công nghệ, văn hóa xã hội.

Bảo vệ phải gắn chặt với xây dựng, từ xây dựng kinh tế đến phát triển văn hóa, đổi mới và nâng cao chất lượng hệ thống chính trị, nhất là hệ thống chính trị ở cơ sở. Đó là một phương thức cơ bản, tích cực để bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa của chúng ta.

Trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, phải luôn thấy rõ nhiệm vụ phòng chống âm mưu, thủ đoạn “ diễn biến hòa bình”, bạo loạn lật đổ là nhiệm vụ thường xuyên, hàng đầu; nguy cơ “tự diễn biến” trong nội bộ.

Chúng ta luôn coi trọng xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân với thế trận an ninh nhân dân trên phạm vi quốc gia cũng như trên từng địa bàn. Nghị quyết Trung ương 8, khóa IX đã chỉ rõ: “Củng cố và hoàn thiện nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân và thế trận quốc phòng toàn dân gắn với thế trận an ninh nhân dân trên từng địa bàn tỉnh, thành phố, đặc biệt là trên các địa bàn chiến lược; xây dựng các khu vực phòng thủ vững chắc”(1).

Từ những luận điểm mới và cơ bản trên đây về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, xin đề nghị các đồng chí trao đổi, thảo luận về nhận thức, về kết quả của quá trình chỉ đạo và tổ chức thực hiện trong thực tiễn, về những vấn đề mới đặt ra còn tiếp tục nghiên cứu, trao đổi, từ đó, đề xuất những nội dung mới có thể bổ sung, phát triển quan điểm của Đảng về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế.

II. Một vài gợi ý để thảo luận về phương thức và giải pháp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa

- Đặc điểm tình hình mới

Trong những thập kỷ tới, những mâu thuẫn cơ bản của thời đại vẫn tồn tại những biểu hiện dưới sắc thái mới; cuộc đấu tranh dân tộc và đấu tranh giai cấp trên thế giới vẫn tiếp tục diễn ra gay gắt với nhiều hình thức khác nhau. Tuy vậy, hòa bình, hợp tác, phát triển vẫn là xu thế lớn. Xu thế toàn cầu hóa về kinh tế và cuộc cách mạng khoa học công nghệ trên tất cả các lĩnh vực đang mở ra những cơ hội và thách thức mới. Thế giới tiếp tục đối mặt với khủng hoảng kinh tế và các vấn đề thiên tai, dịch bệnh, những vấn đề an ninh truyền thống và phi truyền thống...

Khu vực châu Á - Thái Bình Dương, Đông Bắc Á vẫn tiềm ẩn nhiều nhân tố bất ổn định do cạnh tranh lợi ích chiến lược giữa các nước lớn. Khu vực Đông Nam Á nổi lên là sự phức tạp trong ứng xử vấn đề Biển Đông, sự tranh chấp ảnh hưởng của các nước lớn ngày càng gia tăng, tạo nguy cơ mất ổn định, thậm chí căng thẳng trong các quan hệ song phương, đa phương.

Sự nghiệp đổi mới, xây dựng và và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa vừa có những thuận lợi rất cơ bản, lại vừa phải đối diện với những nguy cơ, thách thức to lớn, nhất là khi đất nước tham gia sâu hơn vào hợp tác quốc tế.

Những nhân tố trên tác động thường xuyên, trực tiếp đến nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc đòi hỏi chúng ta phải có phương thức và giải pháp thích hợp và hữu hiệu trong tình hình mới.

- Về phương thức bảo vệ Tổ quốc:

Trong bối cảnh quốc tế mới, chủ nghĩa đế quốc và các thế lực thù địch thường xuyên thay đổi chiến lược và phương thức chống phá cách mạng nước ta, chúng sử dụng phương thức phi vũ trang, với thực hiện chiến lược hết sức nguy hiểm là “diễn biến hòa bình”, gây bạo loạn lật đổ. Các thế lực phản động, thù địch tiếp tục sử dụng chiêu bài “dân chủ”, “nhân quyền” để can thiệp vào công việc nội bộ của nước ta. Do vậy, phương thức đấu tranh phi vũ trang ngày càng giữ vị trí quan trọng và được chúng ta nhận thức đầy đủ hơn. Đấu tranh trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, tư tưởng, văn hóa, đối ngoại là những nội dung và phương thức cần được đặc biệt chú trọng trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Mặt khác, chúng ta cần đặc biệt coi trọng việc “tự bảo vệ” trong mỗi con người, mỗi tổ chức, trong mỗi ngành, mỗi cấp; bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa phải được tiến hành ngay từ cơ sở. Cần coi trọng sức mạnh truyền thống và hiện đại, sức mạnh tổng hợp trong giữ nước, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc dưới sự lãnh đạo của Đảng, từ mô hình đến các quan hệ Đảng - Nhà nước - các tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức xã hội - nghề nghiệp trong hệ thông chính trị ... nhằm tạo nên sức mạnh tổng hợp to lớn để bảo vệ Tổ quốc.

- Về giải pháp, thực tiễn những năm qua cho chúng ta nhận thức rằng, cần chú trọng kết hợp đồng bộ các giải pháp sau đây:

Thứ nhất, nâng cao ý thức trách nhiệm của toàn dân, của cả hệ thống chính trị về thực hiện nhiệm vụ củng cố quốc phòng, giữ vững an ninh, bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Thường xuyên làm tốt công tác giáo dục tư tưởng chính trị, nâng cao lòng yêu nước và lý tưởng xã hội chủ nghĩa cho mọi công dân, thấm nhuần sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ không thể tách rời giữa độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội, cùng nhau ra sức phấn đấu cho mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Đồng thời, đẩy mạnh đấu tranh với mọi luận điệu tuyên truyền, xuyên tạc của các thế lực thù địch đối với độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, làm suy yếu nền tảng tư tưởng và cơ sở chính trị - xã hội của chế độ ta.

Thứ hai, triển khai thực hiện thắng lợi hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng đi đôi với bảo vệ Tổ quốc. Tích cực khắc phục khuynh hướng xem nhẹ nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, không quan tâm đầy đủ đến nhiệm vụ quốc phòng, an ninh trong hoạt động kinh tế và văn hóa; hoặc chỉ thiên về lợi ích kinh tế, bất chấp hậu quả đối với quốc phòng, an ninh.

Giải quyết tốt mối quan hệ giữa phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng, chỉnh đốn Đảng là then chốt, phát triển văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, thúc đẩy mạnh mẽ công cuộc đổi mới nhằm giữ vững tăng trưởng kinh tế, ổn định chính trị, tăng cường đoàn kết dân tộc và đồng thuận xã hội. Đây là những bảo đảm quan trọng cho sức mạnh tổng hợp bảo vệ Tổ quốc. Do đó, chiến lược quốc phòng - an ninh phải triển khai đồng bộ với chiến lược kinh tế - xã hội.

Thứ ba, xây dựng các kế sách đối phó có hiệu quả với mọi tình huống, bảo vệ Tổ quốc cả trong thời bình và thời chiến.

Xây dựng tiềm lực toàn diện của đất nước, tạo ra thế và lực mới cho sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc. Cần nhấn mạnh rằng, xây dựng tiềm lực chính trị - tinh thần vững mạng là yếu tố có ý nghĩa hàng đầu trong bảo vệ Tổ quốc. Để xây dựng tiềm lực chính trị - tinh thần phải thông qua hoạt động giáo dục, tuyên truyền, động viên, khích lệ mọi tầng lớp nhân nhân. Trước hết, phải tăng cường giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, làm cho chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trở thành tư tưởng chủ đạo trong đời sống xã hội.

Xây dựng tiềm lực kinh tế của đất nước vững mạnh là yếu tố có ý nghĩa quyết định thắng lợi sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Tiềm lực kinh tế của đất nước là tổng hợp tiềm lực các thành phần kinh tế, trong đó kinh tế nhà nước là chủ đạo.

Thứ tư, xây dựng nền quốc phòng toàn dân và nền an ninh nhân dân vững mạnh toàn diện; nâng cao chất lượng tổng hợp của lực lượng vũ trang nhân dân, xây dựng Quân đội nhân dân và Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại. Quán triệt tư tưởng cách mạng tiến công, chủ động đánh thắng địch trong mọi hoàn cảnh, tình huống.

Thứ năm, kiên định đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, chính sách đối ngoại rộng mở, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế trên cơ sở xác định trọng tâm, trọng điểm, hoạt động sáng tạo, linh hoạt, lấy lợi ích dân tộc làm tiêu chí hàng đầu cho việc hoạch định và triển khai chính sách đối ngoại.

Tiếp tục đưa quan hệ với các nước, đặc biệt là các nước láng giền, khu vực và các nước lớn đi vào chiều sâu ổn định, bền vững trên nguyên tắc tôn trọng độc lập, chủ quyền, bình đẳng, cùng có lợi. Mở rộng quan hệ với các nước đang phát triển, Phong trào không liên kết, các đảng cộng sản, công nhân, cánh tả, tích cực tham gia các diễn đàn quốc tế và khu vực.

Kiên trì giải quyết các vấn đề biên giới lãnh thổ trên cơ sở thương lượng hòa bình và luật pháp quốc tế, kết hợp chặt chẽ các biện pháp đấu tranh chính trị, ngoại giao, pháp lý, kinh tế, quốc phòng trong việc bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc. Kết hợp linh hoạt giữa kiên quyết đấu tranh với sự kiên trì, chủ động đối thoại, vận động dư luận trong các vấn đề dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo; đẩy lùi các âm mưu lợi dụng những vấn đề này can thiệp vào công việc nội bộ của Việt Nam.

Kết hợp chặt chẽ giữa ngoại giao chính trị, ngoại giao kinh tế và ngoại giao văn hóa tạo thành sức mạnh tổng hợp của ngoại giao Việt Nam nhằm tranh thủ tối đa nguồn lực bên ngoài phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao vị thế quốc tế của nước ta, góp phần đắc lực cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.