Trong những năm tới, công tác dân vận phải tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động, kịp thời nắm bắt diễn biến tư tưởng của nhân dân và đổi mới công tác vận động, tập hợp nhân dân, tạo sự đồng thuận trong các tầng lớp nhân dân để phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh và chủ động, tích cực hội nhập quốc tế, chăm lo đời sống nhân dân, tạo sự ổn định chính trị, làm cho đất nước phát triển nhanh, bền vững. Những nhiệm vụ trọng tâm trong công tác dân vận của Đảng đã được xác định:
Phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa - sợi chỉ đỏ xuyên suốt toàn bộ công tác dân vận của Đảng
Dân chủ là khát vọng sâu xa, cũng là thành tựu của cuộc đấu tranh lâu dài của các dân tộc và của loài người. Trong xã hội ta, xã hội do nhân dân làm chủ, thì dân chủ vừa là mục tiêu và động lực của sự phát triển kinh tế - xã hội, vừa là cơ chế và phương thức để vận hành quyền lực của nhân dân trong quản lý nhà nước và tổ chức đời sống xã hội. Xã hội ta càng phát triển càng đòi hỏi và càng có điều kiện để mở rộng chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa.
Đảng Cộng sản Việt Nam là đội tiên phong của giai cấp công nhân, đồng thời là đội tiên phong của nhân dân lao động và của dân tộc Việt Nam. Từ khi ra đời, Đảng là tổ chức chính trị duy nhất lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Khi cách mạng thắng lợi, giành được chính quyền, Đảng trở thành đảng duy nhất cầm quyền, lãnh đạo xây dựng xã hội mới - xã hội do nhân dân làm chủ. Để thực hiện tốt sứ mệnh lịch sử cao cả đó, trước hết Đảng phải là tấm gương thực hành dân chủ. Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: Để làm cho Đảng mạnh, thì phải mở rộng dân chủ trong Đảng, phải thật sự mở rộng dân chủ để tất cả đảng viên bày tỏ hết ý kiến của mình. Mặt khác, mỗi đảng viên ở bất cứ cương vị nào cũng phải làm gương thực hành dân chủ.
Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011) nêu rõ: "Dân chủ xã hội chủ nghĩa là bản chất của chế độ ta, vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển đất nước. Xây dựng và từng bước hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm dân chủ được thực hiện trong thực tế cuộc sống ở mỗi cấp, trên tất cả các lĩnh vực. Dân chủ gắn liền với kỷ luật, kỷ cương và phải được thể chế hóa bằng pháp luật, được pháp luật bảo đảm"(1).
Đảng ta là đảng cầm quyền, do vậy để thực hiện dân chủ trong xã hội, trước hết phải bảo đảm dân chủ trong Đảng. Đảng phải thực hiện dân chủ rộng rãi, phải thực sự mở rộng dân chủ để đảng viên bày tỏ hết ý kiến của mình. Thực tế cho thấy, một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng vi phạm quyền làm chủ của nhân dân chính là do sự thiếu dân chủ trong Đảng. Dân chủ không chỉ là quyền mà còn phải gắn với trách nhiệm của mọi đảng viên. Lực lượng lãnh đạo thực hiện thắng lợi đường lối, chủ trương của Đảng là các tổ chức đảng, các cấp ủy từ Trung ương đến cơ sở cùng toàn thể đảng viên. Nhiệm vụ lãnh đạo này vô cùng phong phú, phức tạp bởi cuộc sống xã hội là muôn màu muôn vẻ. Không thể có một khuôn mẫu duy nhất nào, một giải pháp cố định nào cho mọi lĩnh vực, mọi lúc, mọi nơi. Phát huy dân chủ trong động viên, tổ chức đảng viên lãnh đạo quần chúng đưa đường lối, chủ trương của Đảng thành hiện thực cuộc sống là yêu cầu tất yếu, là thể hiện dân chủ trong Đảng.
Đảng ta chỉ rõ: Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân; mọi đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước đều vì lợi ích của nhân dân; cán bộ, công chức phải hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ được giao, tôn trọng nhân dân, tận tụy phục vụ nhân dân.
Để thực hiện tốt nhiệm vụ này, cần có cơ chế cụ thể để nhân dân thực hiện trên thực tế quyền làm chủ trực tiếp. Thực hiện tốt hơn Quy chế Dân chủ ở cơ sở và Pháp lệnh thực hiện dân chủ ở xã, phường, thị trấn. Phát huy dân chủ, đề cao trách nhiệm công dân, kỷ luật, kỷ cương xã hội; phê phán và nghiêm trị những hành vi vi phạm quyền làm chủ của nhân dân, những hành vi lợi dụng dân chủ gây mất an ninh, trật tự, an toàn xã hội; chống tập trung quan liêu, khắc phục dân chủ hình thức. Phương châm "dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra" là biểu hiện cụ thể về thực hiện quyền làm chủ của nhân dân trong đời sống ở cơ sở. Trong Quy chế Dân chủ ở cơ sở, Nhà nước đã quy định những việc, những nội dung để nhân dân được biết, được bàn, được quyết định, được làm, được kiểm tra. Đó thực sự là một bước tiến trong việc thực hiện quyền dân chủ trực tiếp và nâng cao chất lượng dân chủ đại diện của nhân dân.
Công tác dân vận phải thật sự phát huy dân chủ, vận động nhân dân tham gia, đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế, đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo thêm công ăn việc làm, thực hiện xóa đói, giảm nghèo, bảo đảm an sinh xã hội, cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân; góp phần củng cố, tăng cường quốc phòng, an ninh, giữ vững ổn định chính trị, bảo vệ vững chắc độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc và nâng cao vị thế của Việt Nam trong khu vực và trên thế giới.
Phát huy sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng mối quan hệ gắn bó mật thiết giữa Đảng và nhân dân là bản chất của công tác dân vận
Đảng ta chỉ rõ: Lấy mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh làm điểm tương đồng; xóa bỏ mặc cảm, định kiến về quá khứ, thành phần giai cấp, chấp nhận những điểm khác nhau nhưng không trái với lợi ích chung của dân tộc; đề cao tinh thần dân tộc, truyền thống nhân nghĩa, khoan dung... để tập hợp, đoàn kết mọi người vào mặt trận chung, tăng cường đồng thuận xã hội. Đại đoàn kết toàn dân tộc phải dựa trên cơ sở giải quyết hài hòa quan hệ lợi ích giữa các thành viên trong xã hội.
Quan tâm giáo dục, đào tạo bồi dưỡng, phát triển giai cấp công nhân cả về số lượng và chất lượng; nâng cao bản lĩnh chính trị, trình độ học vấn, chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp, tác phong công nghiệp, kỷ luật lao động, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Xây dựng và phát huy vai trò của giai cấp nông dân, chủ thể của quá trình phát triển nông nghiệp, nông thôn. Xây dựng đội ngũ trí thức lớn mạnh, có chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước. Tạo điều kiện xây dựng, phát triển đội ngũ doanh nhân lớn mạnh, có trách nhiệm xã hội cao. Làm tốt công tác giáo dục chính trị, tư tưởng, truyền thống, lý tưởng, đạo đức và lối sống; tạo điều kiện học tập, lao động, giải trí, phát triển thể lực, trí tuệ cho thế hệ trẻ. Nâng cao trình độ mọi mặt và đời sống vật chất, tinh thần của phụ nữ. Phát huy truyền thống Bộ đội Cụ Hồ, tích cực tham gia xây dựng và bảo vệ Đảng, Nhà nước, chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ nhân dân của cựu chiến binh. Quan tâm chăm sóc sức khỏe, tạo điều kiện để người cao tuổi hưởng thụ văn hóa, được tiếp cận thông tin, sống vui, sống khỏe, sống hạnh phúc.
Đoàn kết các dân tộc có vị trí chiến lược trong sự nghiệp cách mạng của Đảng, của dân tộc ta. Nghiên cứu xây dựng các cơ chế, chính sách, tạo chuyển biến rõ rệt trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội vùng dân tộc thiểu số. Tăng cường kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả thực hiện các chủ trương, chính sách dân tộc của Đảng và Nhà nước ở các cấp. Chống kỳ thị dân tộc; nghiêm trị những âm mưu, hành động chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật về tín ngưỡng, tôn giáo phù hợp với quan điểm của Đảng. Phát huy những giá trị văn hóa, đạo đức tốt đẹp của các tôn giáo; động viên các tổ chức tôn giáo, chức sắc, tín đồ sống "tốt đời, đẹp đạo", để tích cực đóng góp cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quan tâm và tạo điều kiện để các tổ chức tôn giáo sinh hoạt theo hiến chương, điều lệ của tổ chức tôn giáo đã được Nhà nước công nhận, đúng quy định của pháp luật. Chủ động phòng ngừa, kiên quyết đấu tranh với những hành vi lợi dụng tôn giáo để chia rẽ, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
Đồng bào định cư ở nước ngoài là một bộ phận không tách rời của cộng đồng dân tộc Việt Nam. Nhà nước ban hành cơ chế, chính sách để hỗ trợ, giúp đỡ đồng bào ổn định cuộc sống, phát triển kinh tế, góp phần tăng cường hợp tác, hữu nghị giữa nhân dân ta với nhân dân các nước; tạo điều kiện để đồng bào giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, hướng về Tổ quốc, đóng góp xây dựng đất nước.
Phát huy vai trò của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân trong công tác vận động, tập hợp quần chúng
Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể nhân dân có vai trò rất quan trọng trong sự nghiệp đại đoàn kết toàn dân tộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân, chăm lo lợi ích của các đoàn viên, hội viên, thực hiện dân chủ và xây dựng xã hội lành mạnh; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước; giáo dục lý tưởng và đạo đức cách mạng, quyền và nghĩa vụ công dân, tăng cường mối liên hệ giữa nhân dân với Đảng, Nhà nước.
Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể nhân dân tiếp tục tăng cường tổ chức, đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, khắc phục tình trạng hành chính hóa, phát huy vai trò nòng cốt tập hợp, đoàn kết nhân dân xây dựng cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; tham gia xây dựng Đảng, Nhà nước trong sạch, vững mạnh; tổ chức các phong trào thi đua yêu nước, vận động các tầng lớp nhân dân thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại, bảo đảm cho đất nước phát triển nhanh, bền vững. Tiếp tục đổi mới nội dung, phương thức công tác dân vận cho phù hợp với tình hình mới. Hướng mạnh về cơ sở, bám sát địa bàn, bám dân, tăng cường đối thoại trực tiếp với nhân dân; tham gia cùng với chính quyền giải quyết những nguyện vọng chính đáng, đúng pháp luật của nhân dân về các vấn đề có ảnh hưởng, liên quan trực tiếp đến đời sống, việc làm, thu nhập của nhân dân.
Các đoàn thể phải coi trọng công tác vận động, tập hợp quần chúng công nhân trong các doanh nghiệp, khu công nghiệp và quần chúng nhân dân trên địa bàn dân cư vào sinh hoạt, hoạt động trong các tổ chức quần chúng. Thực hiện có chất lượng, hiệu quả vai trò giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể và nhân dân đối với các cấp chính quyền nhà nước. Tiếp tục thực hiện tốt Quy chế Dân chủ ở cơ sở, nhất là trong các loại hình mới, phát huy quyền làm chủ của nhân dân, góp phần đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí và thực hành tiết kiệm.
Tiếp tục quán triệt, nhận thức sâu sắc tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về công tác dân vận
Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh: Lực lượng của dân rất to. Việc dân vận rất quan trọng. Dân vận kém thì việc gì cũng kém. Dân vận khéo thì việc gì cũng thành công. Trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Đảng ta khẳng định: "Dân vận và công tác dân vận là nhiệm vụ có ý nghĩa chiến lược đối với toàn bộ sự nghiệp cách mạng nước ta; là điều kiện quan trọng bảo đảm cho sự lãnh đạo của Đảng và củng cố, tăng cường mối quan hệ máu thịt giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân.  Công tác dân vận là trách nhiệm của tất cả các tổ chức trong hệ thống chính trị, của mọi cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, đoàn viên, hội viên các đoàn thể nhân dân, cán bộ, chiến sĩ lực lượng vũ trang"(2). Tiếp tục đẩy mạnh phong trào thi đua “Dân vận khéo” gắn với triển khai thực hiện học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, các phong trào thi đua của các cấp, các ngành, Mặt trận Tổ quốc một cách sâu rộng trên cả nước, góp phần nâng cao trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, đặc biệt là của chính quyền trong công tác dân vận. Theo đó, công tác dân vận là điều kiện quan trọng bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng và củng cố, tăng cường mối quan hệ máu thịt giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân.
Dưới sự lãnh đạo của Đảng, các tổ chức trong hệ thống chính trị phối hợp chặt chẽ, thực hiện đồng bộ, thống nhất, hiệu quả công tác dân vận; thường xuyên quán triệt thực hiện phong cách dân vận: "Trọng dân, gần dân, hiểu dân, học dân và có trách nhiệm với dân". Công tác dân vận có vai trò rất quan trọng trong công tác xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền nhà nước, Mặt trận và các đoàn thể trong sạch, vững mạnh, có liên quan đến sự ổn định và phát triển bền vững của đất nước. Các cấp ủy đảng phải thường xuyên quan tâm kiện toàn tổ chức, bộ máy, cán bộ làm công tác dân vận; cử những cán bộ có phẩm chất, năng lực tốt và có kinh nghiệm làm công tác vận động quần chúng để phụ trách công tác dân vận. Phải dựa vào dân để xây dựng Đảng, làm cho nhân dân thật sự tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước. Chú trọng tổng kết thực tiễn và nghiên cứu lý luận khoa học về dân vận; trước hết là nghiên cứu làm sáng tỏ hơn mối quan hệ giữa Đảng, Nhà nước và nhân dân trong tình hình hiện nay. Bởi vì, công tác quần chúng của Đảng về thực chất là làm việc với con người, với tập thể, cộng đồng những giai tầng xã hội, đây vừa là khoa học, vừa là nghệ thuật của công tác vận động, tập hợp nhân dân. Phải kết hợp thật tốt việc thực hiện Nghị quyết Đại hội XI của Đảng với Chương trình hành động về công tác dân vận và Quy chế công tác dân vận của hệ thống chính trị nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác dân vận của Đảng trong thời kỳ mới, tạo sự ổn định và phát triển bền vững của đất nước, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu "Dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh", vững bước đi lên chủ nghĩa xã hội./.
----------------------------------------------

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, Hà Nội, 2011, tr. 84 – 85

(2) Quyết định số 290-QĐ/TW, ngày 25-2-2010, của Bộ Chính trị về ban hành "Quy chế công tác dân vận của hệ thống chính trị"