Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975 là bước phát triển ở giai đoạn chín muồi trong toàn bộ cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, là kết quả hợp thành của tất cả các lực lượng, yếu tố làm nên sức mạnh tất thắng của cả dân tộc. Cuộc Tổng tiến công và nổi dậy đã diễn ra với tốc độ “một ngày bằng 20 năm”. Chỉ trong 55 ngày đêm, với sức mạnh áp đảo cả về quân sự và chính trị, với lối đánh hết sức táo bạo, quả cảm, sáng tạo và thần tốc, quân và dân ta đã giành được toàn thắng bằng ba chiến dịch lịch sử: Chiến dịch Tây Nguyên mở đầu bằng trận đánh Buôn Ma Thuột, giải phóng toàn bộ Tây Nguyên; Chiến dịch Huế-Đà Nẵng quét sạch địch ở ven biển miền Trung và Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử giải phóng Sài Gòn Gia Định và các tỉnh còn lại ở Nam Bộ. Hơn một triệu quân ngụy và cả bộ máy ngụy quyền bị đập tan. Chế độ thực dân mới được Mỹ dốc sức xây dựng qua 5 đời Tổng thống hoàn toàn sụp đổ.

Với Đại thắng mùa xuân và thắng lợi trọn vẹn của cuộc kháng chiến thần thánh chống đế quốc Mỹ, đất nước ta bước vào một kỷ nguyên mới: Tổ quốc hoàn toàn tự do, độc lập; nhân dân ta giành lại trọn vẹn chủ quyền dân tộc, quyền làm chủ hoàn toàn đối với đất nước thân yêu của mình. Toàn dân tộc được sống trong hòa bình, độc lập, tự do và thống nhất, cùng đi lên chủ nghĩa xã hội. Ước mơ cháy bỏng của Bác Hồ “Bắc Nam sum họp xuân nào vui hơn” đã trở thành sự thật.

Từ Điện Biên Phủ 1954 đến Đại thắng mùa xuân 1975, trải qua 21 năm chiến đấu gian khổ và oanh liệt, nhân dân ta đã đánh bại cuộc chiến tranh xâm lược thực dân mới với quy mô lớn nhất, thời gian dài nhất và ác liệt nhất kể từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai.

Thắng lợi của nhân dân ta chứng tỏ một chân lý vĩ đại: Trong thời đại ngày nay, một dân tộc dù nhỏ nhưng đoàn kết và kiên quyết chiến đấu, có đường lối chính trị quân sự đúng đắn, biết phát huy đầy đủ tiềm lực mọi mặt của đất nước lại tranh thủ được sự đồng tình và ủng hộ quốc tế thì hoàn toàn có khả năng đánh thắng chiến tranh xâm lược dưới mọi hình thức của chủ nghĩa đế quốc, kể cả đế quốc Mỹ, tên đế quốc đầu sỏ, làm phá sản triệt để mọi mưu đồ thực dân cũ và mới của chúng, giành độc lập hoàn toàn cho Tổ quốc, giành hòa bình chân chính trong độc lập, tự do.

Thời gian càng lùi xa chúng ta càng có điều kiện để nhìn nhận rõ hơn tầm vóc của chiến công lịch sử và thấm nhuần sâu sắc chân lý vĩ đại ấy. Đây chính là động lực và niềm tin để chúng ta tiếp tục công cuộc đổi mới thắng lợi, chiến thắng nghèo nàn, lạc hậu, đưa đất nước tiến lên vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ và văn minh”.

Sau hơn 20 năm đổi mới, đất nước ta đạt được nhiều thành tựu quan trọng trên tất cả các lĩnh vực, đồng thời rút ra được nhiều bài học kinh nghiệm quý báu để tiếp tục đưa đất nước vượt qua khó khăn, thách thức tiến lên vững chắc trong sự nghiệp công nghiệp hóa-hiện đại hóa. Tuy nhiên, cần thấy rằng việc nghiên cứu, tìm hiểu và vận dụng kho tàng kinh nghiệm từ cuộc kháng chiến vĩ đại và thần thánh sẽ giúp chúng ta giải quyết nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn của công cuộc đổi mới hôm nay.

Có thể nói sự nghiệp chống Mỹ cứu nước là đỉnh cao sáng chói nhất của nghệ thuật chỉ đạo chiến tranh nhân dân, toàn dân, toàn diện của Đảng ta. Trên cơ sở vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác Lê nin và tư tưởng Hồ Chí Minh vào điều kiện và hoàn cảnh cụ thể của cách mạng và chiến tranh cách mạng Việt Nam, phát huy sức mạnh của khối đại doàn kết toàn dân, đoàn kết quốc tế, đoàn kết ba dân tộc trên bán đảo Đông Dương; sự kế thừa và phát huy lên tầm cao mới truyền thống đánh giặc giữ nước và nghệ thuật quân sự Việt Nam, Đảng ta đã lãnh đạo quân dân cả nước giành chiến thắng. Đường lối giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, tiến hành đồng thời hai chiến lược cách mạng ở hai miền khác nhau, cùng nhằm mục tiêu chung là đánh thắng giặc Mỹ, giải phóng miền Nam, bảo vệ miền Bắc và thống nhất Tổ quốc đã tập hợp được ý chí và lực lượng của toàn dân, động viên cao độ tinh thần dũng cảm, tài năng, mưu trí, sáng tạo của các tầng lớp nhân dân và LLVT cả nước. Bên cạnh sức mạnh nội lực được huy động tối đa, chúng ta còn tranh thủ được sự ủng hộ và giúp đỡ của phong trào cộng sản và công nhân quốc tế, phong trào giải phóng dân tộc, nhân dân yêu chuộng hòa bình và công lý trên toàn thế giới kể cả nhân dân Mỹ.

Trong suốt 21 năm, với cuồng vọng nghiền nát lực lượng cách mạng ở miền Nam và đẩy lùi miền Bắc trở lại thời kỳ đồ đá, đế quốc Mỹ đã tung vào nước ta một đội quân viễn chinh hơn 60 vạn tên gồm quân Mỹ và quân của 5 nước chư hầu làm nòng cốt cho hơn một triệu quân ngụy. Riêng về quân Mỹ, có lúc chúng huy động cao nhất tới 68 % bộ binh, 60% lính thủy đánh bộ, 32% lực lượng không quân chiến thuật, 50% lực lượng không quân chiến lược. Nếu tính cả số quân đóng ở nước ngoài tham chiến ở Việt Nam thì chúng đã sử dụng hơn 80 vạn quân Mỹ và trong suốt cuộc chiến tranh đã động viên tới 6 triệu lượt binh sỹ Mỹ, ném xuống đất nước Việt Nam tới 7 triệu 850 nghìn tấn bom và tiêu tốn hơn 352 tỉ đô-la. Ngoài ra chúng còn dùng những phát minh KHKT mới nhất để gây vô vàn tội ác hủy diệt đối với nhân dân ta. Tuy nhiên, bộ máy chiến tranh khổng lồ đó đã thất bại.

Điểm lại tính chất và quy mô của cuộc chiến tranh, chúng ta càng thấy rõ tầm vóc vĩ đại của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của dân tộc. Đồng thời càng thấy rõ giá trị những kinh nghiệm được đúc kết bằng xương máu, trí tuệ của Đảng ta, nhân dân ta, quân đội ta và đồng bào chiến sĩ cả nước.

Một trong những bài học kinh nghiệm của cuộc kháng chiến chống Mỹ đã được Đảng ta tiếp thu, vận dụng vào công cuộc đổi mới trong hơn 20 năm qua chính là bài học về sự kiên định mục tiêu và tinh thần độc lập, tự chủ. Nhiều nhà lãnh đạo, nhà nghiên cứu đã có những phân tích sâu sắc về vấn đề này và đều khẳng định: Trong bối cảnh tình hình thế giới có những diễn biến cực kỳ phức tạp như thời gian qua, đặc biệt là sự sụp đổ của Liên Xô và hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu, sự tiến công mạnh mẽ của các thế lực thù địch và phản động vào chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản, Việt Nam đã khó lòng đứng vững nếu không kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, không giữ vững tinh thần độc lập tự chủ trong việc đề ra đường lối đổi mới toàn diện đất nước, vì mục tiêu “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ và văn minh”. Vào những năm 90 của thế kỷ trước, khi xảy ra những cơn động đất chính trị ở Liên Xô và Đông Âu, không phải không có những tư tưởng bi quan, dao động, hoài nghi về mục tiêu lý tưởng, hoài nghi về con đường độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội mà Đảng ta, Chủ tịch Hồ Chí Minh và nhân dân ta đã lựa chọn. Với thái độ kiên định về mục tiêu, tự chủ và sáng tạo, Đảng ta đã tập trung cao trí tuệ của toàn Đảng, toàn dân, trên cơ sở khoa học, đánh giá đúng tình hình trong nước, thế giới, thẳng thắn rút bài học kinh nghiệm, phân tích những thiếu sót sai lầm của chính mình và các nước đề ra đường lối đúng đắn với bước đi thích hợp trong tiến trình đổi mới đất nước.

Đảng ta đã lãnh đạo nhân dân tiến hành kháng chiến chống Mỹ cứu nước trong hoàn cảnh cực kỳ khó khăn, có lúc tình hình trong nước và thế giới có nhiều mặt không thuận, có thời điểm thử thách gay gắt, rất dễ ngả nghiêng, dao động, nảy sinh những quan điểm và cách nhìn nhận khác nhau về đường lối, phương pháp và cách thức tiến hành chiến tranh. Nhờ sự kiên định, vững vàng, ý chí và đường lối độc lập tự chủ, sáng tạo, chúng ta đã xây dựng quyết tâm và niềm tin vào thắng lợi cuối cùng và động viên toàn Đảng, toàn dân, toàn quân bền bỉ chiến đấu, hy sinh, vượt qua mọi khó khăn, thử thách để đưa cuộc kháng chiến đến toàn thắng. Với đường lối xuất phát từ cội nguồn chân lý “Không có gì quý hơn độc lập tự do” và tư tưởng “dân là gốc”, “cách mạng là sự nghiệp của quần chúng”, Đảng ta đã tập hợp và phát huy được sức mạnh vĩ đại của quần chúng cách mạng, đoàn kết toàn dân, khơi dậy mạch nguồn trí tuệ, sáng tạo của đảng viên, cán bộ, chiến sĩ quân đội, LLVT và toàn dân, tạo sức mạnh vô địch của chiến tranh nhân dân dưới sự lãnh đạo của Đảng.

Kiên định mục tiêu và giữ vững độc lập tự chủ trở thành bài học xương máu của Đảng ta, nhân dân ta từ trước đến nay và mãi mãi về sau. Rất nhiều học giả và các nhà nghiên cứu chính trị, lịch sử Việt Nam cận đại thống nhất ý kiến rằng, khi nào Đảng ta kiên định mục tiêu và giữ vững độc lập tự chủ thì tránh được vấp váp, sai lầm, đề ra đường lối cách mạng đúng, phát huy, tập hợp và khơi dậy được sức mạnh, trí tuệ, sáng tạo của nhân dân, tiến hành cách mạng thành công. Kinh nghiệm đó đúng trong lãnh đạo, chỉ đạo chiến tranh và cũng rất đúng trong lãnh đạo xây dựng, phát triển kinh tế thời bình, thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Bài học kinh nghiệm có giá trị khác chính là phát huy cao nhất sức mạnh đại đoàn kết toàn dân. Đại thắng mùa xuân và thằng lợi hoàn toàn của cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước được làm nên bởi sức mạnh đoàn kết chiến đấu của toàn dân Việt Nam theo chân lý sáng ngời “Không có gì quý hơn độc lập tự do”, là sức mạnh của lòng yêu nước, ý chí khát khao độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội của lớp lớp các thế hệ người Việt Nam. Với tinh thần “cả nước một lòng”, “toàn dân đánh giặc”, “giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh”, “còn cái lai quần cũng đánh”… nhân dân ta từ Bắc chí Nam đã thực sự biến mỗi làng xóm, đường phố thành một pháo đài, mỗi người dân là một chiến sĩ. Trong suốt cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước và đặc biệt trong trận Tổng tiến công và nổi dậy mùa xuân 1975 chúng ta đã phát huy cao độ sức mạnh chính trị-tinh thần, được coi là chỗ mạnh tuyệt đối của ta, để giành chiến thắng. Nhờ động lực vĩ đại về chính trị - tinh thần, trong trận quyết chiến chiến lược lịch sử, chúng ta đã động viên cao nhất nhân lực, vật lực, tài lực để giành thắng lợi cuối cùng, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc. Chiến sĩ và đồng bào cả nước đã cố gắng cao nhất, mưu trí và sáng tạo, vượt qua mọi khó khăn trở ngại, lập nên những kỳ tích đáng từ hào trên các chiến trường, các mặt đấu tranh.

Ngày nay, chính sách đại đoàn kết toàn dân tộc của Đảng ta cũng đang có sức tập hợp lớn lao, huy động mọi cố gắng và nỗ lực của các tầng lớp nhân dân trong nước và kiều bào ta ở nước ngoài chiến thắng đói nghèo, chiến thắng nghèo nàn lạc hậu, cả dân tộc chung tay góp sức xây dựng đất nước ta “đàng hoàng hơn, to đẹp hơn”, đúng như mong ước của Bác Hồ “Còn non, còn nước, còn người. Thắng giặc Mỹ ta sẽ xây dựng hơn mười ngày nay”. Chiến tranh có quy luật của chiến tranh và xây dựng hòa bình có quy luật của xây dựng hòa bình nhưng bảo bối lớn nhất vẫn là dựa vào dân, huy động sức dân, phát huy tài năng, trí tuệ sáng tạo của nhân dân. Mọi chủ trương, đường lối, cơ chế, chính sách của Đảng, Nhà nước đều phải nhằm tới đích phát huy cao nhất sức mạnh của toàn dân trong thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ của cách mạng. Không chỉ trên lời nói mà bằng việc làm và hành động cụ thể, cán bộ, đảng viên, làm bất cứ việc gì đều phải nghĩ đến dân, thực sự vì dân và nêu cao trách nhiệm phụng sự nhân dân. Đảng thực sự lấy dân làm gốc, coi dân là gốc mới phát huy được sức mạnh đoàn kết của cả dân tộc.

Cả trong chiến tranh và trong xây dựng hòa bình, động lực chính trị-tinh thần đều phải được coi trọng. Trong quá trình xây dựng đường lối đổi mới và thực hiện các chủ trương chính sách của Đảng, Nhà nước chúng ta đã khắc phục từng bước tình trạng duy ý chí, chú ý thích đáng đến lợi ích vật chất, quan tâm khuyến khích và động viên bằng vật chất, giải quyết hài hòa lợi ích Nhà nước, tập thể, cộng đồng xã hội và lợi ích cá nhân nhưng không xem nhẹ động lực chính trị tinh thần.

Cần làm tốt công tác tuyên truyền, giáo dục truyền thống yêu nước và cách mạng, khích lệ lòng tự hào, tự tôn dân tộc, xây dựng quyết tâm của cả dân tộc thực hiện thắng lợi mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, nhanh chóng đưa đất nước ra khỏi tình trạng đói nghèo, lạc hậu, chậm phát triển, khẳng định bản lĩnh trí tuệ, phẩm chất, tài năng và trí thông minh, sáng tạo của con người Việt Nam. Cần làm cho thế hệ hôm nay có động cơ phấn đấu vươn lên lập nên những kỳ tích mới trong lao động, phát triển kinh tế, nghiên cứu khoa học kỹ thuật và khoa học công nghệ, sáng tạo văn hóa, văn học nghệ thuật… không hổ thẹn với những chiến công lịch sử mà cha ông đã lập nên trong các cuộc kháng chiến từng được cả thế giới ngợi ca và khâm phục. Mỗi người dân Việt Nam, mỗi gia đình Việt Nam đều đã có những đóng góp hy sinh lớn lao để giành lại độc lập dân tộc, giành lại toàn vẹn chủ quyền đất nước, thống nhất Tổ quốc thì nay quyết giữ vững những thành quả cách mạng ấy, trân trọng sự hy sinh và cống hiến lớn lao ấy, tiếp tục phấn đấu cao nhất vì sự nghiệp phát triển đất nước, thực hiện thắng lợi mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ, văn minh, đồng bào trên mọi miền đất nước có cuộc sống vật chất và tinh thần với chất lượng ngày một nâng lên.

Đại thắng mùa xuân 1975 đi vào lịch sử nước ta như một chiến công hiển hách sánh cùng Bạch Đằng, Chi Lăng, Đống Đa…có sự đóng góp to lớn của các LLVT nhân dân anh hùng bao gồm ba thứ quân, với quân đội nhân dân hùng mạnh, LLVT quần chúng rộng khắp, từ nhân dân mà ra, vì nhân dân mà chiến đấu, có bản chất cách mạng hết sức tốt đẹp và truyền thống quyết chiến quyết thắng, ngày càng nắm vững khoa học kỹ thuật quân sự hiện đại, vận dụng thành thạo nghệ thuật quân sự của chiến tranh nhân dân. Trong đại thắng mùa xuân 1975, cùng với sự nổi dậy của nhân dân, của LLVT địa phương, các cánh quân của bộ đội chủ lực đã thần tốc táo bạo, chắc thắng vượt qua mọi hiểm nguy, tiến thẳng vào sào huyệt cuối cùng của chế độ ngụy quyền Sài Gòn, góp phần quyết định kết thúc thắng lợi chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử. Lực lượng vũ trang ta sở dĩ có sức mạnh vô địch, chiến thắng được quân đội của các nước đế quốc đầu sỏ, lắm tiền, nhiều của, vũ khí tối tân hiện đại là do có sự lãnh đạo và giáo dục của Đảng, gắn bó mật thiết với nhân dân, được nhân dân che chở, đùm bọc giúp đỡ và phối hợp chiến đấu.

Đảng và Nhân dân ta mãi mãi tự hào về quân đội nhân dân anh hùng. Ngày nay trong công cuộc đổi mới, phát huy truyền thống của quân đội cách mạng được Đảng và Bác Hồ kính yêu sáng lập và rèn luyện, được nhân dân trìu mến vinh danh là “Bộ đội Cụ Hồ”, quân đội ta thực hiện tốt chức năng của đội quân chiến đấu, đội quân công tác và đội quân sản xuất, vừa sẵn sàng chiến đấu để bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia vừa góp phần phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo, phòng chống bão lũ, thiên tai, làm nhiệm vụ tìm kiếm cứu nạn… Bài học quan trọng trong những năm đổi mới vừa qua là trong khi coi nhiệm vụ phát triển kinh tế là trong tâm phải thường xuyên chú trọng nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Ngày nay nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc gắn liền với bảo vệ Đảng, bảo vệ chế độ, bảo vệ thành quả cách mạng, bảo vệ sự ổn định chính trị và môi trường hòa bình để xây dựng và phát triển. Cần đặc biệt quan tâm xây dựng bản lĩnh chính trị vững vàng cho quân đội nhân dân, bảo đảm quân đội tuyệt đối trung thành với Đảng, với nhân dân và sự nghiệp đổi mới, chăm lo xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, đủ sức hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ Đảng và nhân dân giao phó.

Chúng ta mãi mãi tự hào về Đại thắng mùa xuân 1975, kết thúc thắng lợi cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất Tổ quốc, mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc – kỷ nguyên nhân dân ta hoàn toàn làm chủ vận mệnh của mình, xây dựng cuộc sống mới trên toàn bộ Tổ quốc thân yêu. Đại thắng mùa xuân 1975 là mốc son chói lọi trong lịch sử nhưng không hoàn toàn thuộc về quá khứ, trái lại luôn đồng hành cùng chúng ta trong công cuộc đổi mới. Đó là niềm khích lệ và cổ vũ chúng ta đi tới. Đó là động lực và niềm tin để chúng ta vượt qua thử thách và khó khăn trên đường cách mạng. Những bài học của Đại thắng mùa xuân 1975 không cũ, vẫn còn nguyên giá trị trong công cuộc đổi mới hôm nay./.